Stageovereenkomst of arbeidsovereenkomst?

Of een persoon die bepaalde werkzaamheden verricht wordt aangemerkt als stagiair of als werknemer maakt een groot verschil. Stagiairs krijgen immers enkel een stagevergoeding (en zelfs dat zijn stagebedrijven niet verplicht) en kunnen makkelijk ‘ontslagen’ worden. Werknemers daarentegen hebben recht op minimumloon, volledige ontslagbescherming, loon tijdens ziekte, etc. Veel werkgevers hebben de intentie enkel een stageovereenkomst te sluiten maar komen onbeslagen ten ijs. Hoe voorkom je dat een stagiair zich achteraf kan beroepen op de bescherming van het arbeidsrecht?

If it looks like a duck and quacks like a duck…

Indien u als werkgever voornemens bent om enkel een stageovereenkomst aan te bieden dan zult u dit natuurlijk in dikke letters boven aan de overeenkomst zetten. Pas echter op. Reeds in 1995 is door de Hoge Raad bepaald dat niet de naam van een overeenkomst van doorslaggevende betekenis is. Waar het om gaat is de bedoeling van partijen bij aangaan van de overeenkomst alsmede de feitelijke uitvoering hiervan. Hierbij wordt gekeken naar alle omstandigheden van het geval. Deze toets gaat zelfs zo ver dat ook in het geval beide partijen (stagiair en stagebedrijf) het erover eens zijn dat sprake is van een stageovereenkomst, de rechter nog van oordeel kan zijn dat sprake is van een arbeidsverhouding (indien de feitelijke uitvoering van de overeenkomst daartoe noopt).

Het is dus zaak alle uiterlijke schijn van een arbeidsovereenkomst te vermijden. Dit begint bij het benoemen van partijen: stagegever en stagiair in plaats van werkgever werknemer. Vermijd verder alle verwijzingen naar het arbeidsrecht: praat niet over salaris maar over een stagevergoeding, verwijs niet naar een cao of pensioensregeling en wijs een stagiair niet op het recht op loondoorbetaling tijdens ziekte (dit recht heeft hij of zij immers niet).

Wat moet een stageovereenkomst in ieder geval bevatten?

Belangrijkste kenmerk van de stageovereenkomst (in vergelijking met de arbeidsovereenkomst) is dat voor een stagiair het leerproces centraal staat. Werknemers zijn economisch actief en de door hun verrichte werkzaamheden strekken primair ten behoeve van de wederpartij (de werkgever). Bij een stagiair staat de eigen ontwikkeling op de eerste plaats: zij verrichten werkzaamheden primair ten behoeve van zichzelf. Het werk van de stagiair moet derhalve in overwegende mate in het belang zijn van zijn of haar opleiding.

Dit laat onverlet dat gedurende de stage de stagiair steeds meer productieve arbeid kan gaan verrichten. Het vergroten van de zelfstandigheid kan immers ook onderdeel zijn van het leerproces. Het is echter niet mogelijk voor een stageovereenkomst om ‘geruisloos’ over te gaan in een arbeidsovereenkomst.

Vergelijk hier de zaak van een student Leraar Engels die voor de duur van zes maanden, twee dagen per week, les gaf op een middelbare school. Tussen de student en de school wordt een praktijkovereenkomst gesloten waarbij is bepaald dat de stage ervoor dient de student ervaring in het onderwijs te laten opdoen. Uiteindelijk geeft de student vrijwel al zijn lessen (144 van de 149) zelfstandig. De student stelt dat om die reden sprake is van een arbeidsovereenkomst.

De rechter ziet dit anders. Tussen partijen is niet in geschil dat de stage een verplicht onderdeel is van de lerarenopleiding en dat het functioneren van de student is beoordeeld door zowel het stagebedrijf als de onderwijsinstelling. De student mag dan weinig zijn begeleid, maar dit valt wel onder de in de stageovereenkomst geformuleerde doelstelling: het was de bedoeling dat de student (zelfstandig) ervaring zou opdoen in het onderwijs. In dat kader dienen ook de zelfstandig gegeven lessen als onderdeel van het leerproces te worden beschouwd.

De rechter sluit af met de stelling dat de school wellicht gebaat was bij de inzet van de stagiair (zij kon immers gebruik maken van een gratis arbeidskracht) maar dat dit niet van zodanig gewicht was dat daaruit volgt dat sprake is van een arbeidsovereenkomst.